نارسایی کلیه چیست؟

کلیه ها، 2 اندام لوبیایی شکل با اندازه یک مشت، هستند که در دو طرف ستون فقرات و پایین کمر قرار داشته و وظایف بسیار مهمی در بدن بر عهده دارند. آن ها با ایجاد تعادل در سطح آب و الکترولیت های موجود در خون همچون سدیم و پتاسیم، تمام بدن شما را در تعادل نگه می دارند، با تصفیه خون، بدن را از سموم پاکسازی می کنند و به علاوه به ساخت گلبول های قرمز خون و کنترل فشار خون نیز کمک می کنند. اما هنگامی که کلیه ها آنطور که باید کار نکرده و توانایی فیلتر کردن مواد زائد از خون را از دست می دهند، می توان گفت که نارسایی کلیه (Kidney failure) رخ داده است. مهم ترین دلایلی که ممکن است منجر به نارسایی کلیه شوند، عبارت هستند از:

- قرار گرفتن در معرض آلاینده های محیطی سمی و یا داروهای خاص،

- کاهش جریان خون به سمت کلیه (بعد از یک تصادف و ...)،

- ابتلا به برخی بیماری های حاد و مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا

- کم آب شدن شدید بدن،

- ابتلا به گلومرولونفریت مزمن (نوعی بیماری کلیوی که با التهاب ساختارهای گلومرولی در کلیه همراه بود و منجر به عدم کارکرد و آسیب کلیه می شود)،

- وارد شدن ضربه به کلیه،

- بیماری کلیه پلی کیستیک (یک بیماری مادرزادی کلیوی که در آن کلیه ها دارای کیست های متعدد هستند)،

- انسداد کلیه یا مجاری ادراری،

- نفریت لوپوس (نوعی آسیب کلیوی است که در اثر بیماری خودایمنی لوپوس ایجاد می شود)،

- و عفونت کلیه و ....

نشانه های نارسایی کلیه چیست؟

بد نیست بدانید که نارسایی کلیه، به صورت کلی به دو شکل حاد (ناگهانی) و یا مزمن رخ داده و علائم ناشی از بیماری، بسته به نوع نارسایی، علت نارسایی و شدت آن متفاوت خواهند بود. از جمله این نشانه ها، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- کاهش خروجی ادرار،

- حالت تهوع پایدار،

- کاهش میزان اشتها،

- احساس ضعف و خستگی، گیجی،

- خواب آلودگی بیش از حد،

- کاهش وزن بدون دلیل مشخص،

- گرفتگی عضلات (به خصوص در پاها)،

- احساس درد یا فشار در قفسه سینه،

- تنگی نفس غیرقابل توضیح،

- احساس خارش در بدن،

- ورم اندام ها و صورت،

- کم خونی،

- احساس طعم فلزی در دهان،

- کبود شدن آسان و بی دلیل بدن،

- تغییر رنگ پوست به زرد تا قهوه ای،

- و تشنج و کما.

البته این نکته را باید در نظر داشت که علائم نارسایی کلیه در مرحله اولیه بسیار خفیف بوده و تشخیص آن ها بسیار سخت است. به علاوه متأسفانه، بیشتر علائم مرتبط با نارسایی مزمن کلیه تا زمانی که بیماری کاملاً پیشرفت نکند، رخ نمی دهند.

از آنجا که نارسایی کلیه، عوارض جدی در پی دارد، درمان صحیح و به موقع آن از اهمیت زیادی برخوردار است. در مراحل اولیه، کنترل و از بین بردن علت ایجادکننده نارسایی کلیه، بهترین راهکار درمانی است که می تواند سیر بیماری را کٌند کند. اما هنگامی که عملکرد کلیه به کمتر از 10 درصد نرمال می رسد، تنها دو راه: دیالیز و یا پیوند کلیه، جوابگو خواهند بود.

عوارض نارسایی کلیه بر روی زنان

تحقیقات بیانگر این واقعیت هستند که بیماری مزمن کلیه که به نارسایی کلیه منجر می شود، در سطح جهانی و در مقایسه با مردان، شیوع بیشتری در زنان دارد، تا جایی که در حدود 195 میلیون زن در سرتاسر جهان را تحت تأثیر قرار می دهد و در حال حاضر هشتمین علت اصلی مرگ در زنان است. جدای از عوارضی همچون از کار افتادن کلیه ها، نیاز به دیالیز و یا پیوند کلیه، بیماری مزمن کلیه و نارسایی کلیه در زنان می تواند با چنین عوارض و مشکلاتی همراه باشد:

- کاهش میل جنسی،

- احساس درد در هنگام رابطه جنسی واژینال (دیس پارونیا)،

- نامنظم شدن دوره های ماهیانه،

- رخ ندادن قاعدگی (آمنوره)،

- اختلال در تخمک گذاری و رخ ندادن آن،

- و ناباروری و یا کاهش قدرت باروری.

این عوارض و مشکلات، در شرایطی که بیماری در مرحله پیشرفته قرار داشته و به ویژه هنگامی که دیالیز لازم است، با احتمال بیشتری بروز پیدا می کنند.

آیا با وجود نارسایی کلیه، میتوان باردار شد؟

با اینکه ناباروری، یکی از عوارض مورد انتظار در زنانی است که از بیماری مزمن کلیه و نارسایی کلیه رنج می برند، ولی گزارش ها حاکی از آن هستند که با شروع روند درمان مانند دیالیز، از شدت بسیاری از این مشکلات کاسته شده و احتمال وقوع بارداری در درصد بسیار کمی از بیماران افزایش پیدا می کند. بیمارانی که پیوند کلیه انجام می دهند نیز در آینده می توانند به باردار شدن امیدوار باشند.

با این وجود، از آنجا که نگرانی هایی در مورد سلامت مادر و جنین وجود دارد، این سوال مطرح می شود که آیا باردار شدن با وجود نارسایی کلیه، ایمن و بی خطر است؟ و آیا خانم هایی که از این بیماری رنج می برند، می توانند بارداری سالمی را تجربه کنند؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال، در ابتدا بهتر است در مورد نارسایی کلیه و بارداری بیشتر بدانیم.

نارسایی کلیه و بارداری

به صورت کلی زنانی که از نارسایی کلیه رنج می برند، جدای از ناباروری و شانس کم برای بچه دار شدن، در صورت باردار شدن نیز می بایست با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم کنند. زیرا در طی یک روند فیزیولوژیک و طبیعی، سیستم کلیوی و ادراری یک خانم در دوران بارداری دستخوش تغییراتی می شود که اگرچه در افراد سالم، مشکل ساز نیستند، اما در صورت وجود نارسایی کلیه و یا بیماری مزمن کلیوی، می توانند آن ها را تشدید کرده و شرایط را بدتر کنند و به علاوه، خود نارسایی کلیه بسته به شدتی که دارد و همچنین مشکلات ناشی از درمان های آن همچون دیالیز، نیز عوارضی را به دنبال دارند. تمامی این موارد در کنار هم باعث می شوند تا سلامت مادر و جنین در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه، در معرض خطر قرار بگیرد. به بیان ساده تر می توان گفت که وقوع بارداری و پشت سر گذاشتن آن به صورت موفقیت آمیز در زنانی که از نارسایی کلیه رنج می برند، یک چالش بسیار پیچیده و دشوار در علم پزشکی است.

بسته به شدت بیماری, عوارض زیر در طی بارداری با وجود نارسایی کلیه، قابل انتظار هستند:

- تشخیص دیرهنگام باردار بودن شخص: به دلیل اینکه این خانم ها، قاعدگی نامنظمی دارند، بنابراین ممکن است بسیار دیر متوجه باردار بودن خود شوند.

- سقط خود به خودی،

- افزایش نیاز به آمنیوسنتز: در این دسته از بیماران، بررسی ابتلای جنین به بیماری سندروم داون (تریزومی 21)، با غربالگری های معمول دشوار بوده و بنابراین از همان ابتدا انجام آمنیوسنتز، پیشنهاد می شود.

- مرگ جنین در درون رحم،

- تولد نوزاد مرده،

- زایمان زودرس یا پیش از موعد،

- کاهش وزن نوزاد در هنگام تولد،

- افزایش خطر ناهنجاری های جنینی،

- تاخیر در رشد جنین،

- بالا رفتن فشار خون،

- دفع پروتئین در ادرار،

- تشدید مشکل نارسایی کلیه،

- مسمومیت حاملگی یا همان پره اکلامپسی (یک شرایط اورژانسی در بارداری که با علائمی همچون تورم اندام ها و صورت، تاری دید، افزایش وزن ناگهانی و .. مشخص شده و درمانی جز خاتمه بارداری ندارد، زیرا اگر درمان به موقع صورت نگیرد، می تواند منجر به تشنج، عوارض ماندگار مغزی و حتی مرگ مادر و جنین شود)،

- و مرگ بچه در دوران نوزادی (یک ماه اول پس از تولد).

هرچه شدت بیماری کلیوی در زنان در طی بارداری خفیف تر باشد، احتمال وقوع این عوارض نیز کمتر بوده و با افزوده شدن میزان درگیری کلیه، به تعداد و شدت عوارض یاد شده، اضافه می شود. بر این اساس، پزشکان توصیه می کنند زنانی که نارسایی متوسط و شدید کلیه دارند، از باردار شدن جلوگیری کرده و در صورت وقوع آن، بهتر است برای خاتمه زودهنگام بارداری تحت نظر پزشک اقدام کنند و یا در صورت تمایل به بچه دار شدن و حفظ بارداری، تحت نظارت دقیق پزشکی باشند تا احتمال وقوع خطرات و عوارض به حداقل برسد.

آیا خانمی که به دلیل نارسایی کلیه، تحت دیالیز است، می تواند بچه دار شود؟

توصیه بر این است که زنان تحت دیالیز و به ویژه آن هایی که دیالیز صفاقی انجام می دهند، تاحد امکان باردار نشده و تحت نظر پزشک از روش های جلوگیری از بارداری استفاده کنند، زیرا در این دسته از بیماران، احتمال وقوع عوارض ناشی از نارسایی کلیه چندین برابر است. اما اگر هم احیانا بارداری صورت گرفت، می توان به دیالیز تحت نظر پزشک ادامه داد.

آیا خانمی که به دلیل نارسایی کلیه، پیوند کلیه انجام داده است، می تواند بچه دار شود؟

خوشبختانه بله! در صورت پیوند کلیه، احتمالاً قاعدگی منظم و سلامت عمومی خوبی خواهید داشت، بنابراین باردار شدن برایتان ممکن خواهد بود. البته تا حداقل یک سال بعد از پیوند کلیه، حتی با وجود عملکرد مناسب، بارداری نباید رخ دهد، زیرا:

- برخی از داروهایی که پس از پیوند کلیه مصرف می شوند، می توانند برای نوزاد در حال رشد مشکل ایجاد کنند.

- باردار شدن و تغییرات ناشی از آن، ممکن است خطرات زیادی برای مادر یا جنین به دنبال داشته باشد.

- و دلیل دیگر این است که خطر از دست رفتن پیوند، افزایش خواهد یافت.

در نهایت، می توان اینطور نتیجه گرفت که نارسایی کلیه و بارداری، اگرچه یک چالش دشوار است و نگرانی های زیادی را در مورد سلامت مادر و جنین درون رحم او به همراه دارد، اما با این وجود، غیرممکن هم نیست. در واقع حتی با وجود نارسایی کلیه هم می توان باردار شد و بارداری موفقیت آمیزی را تجربه کرد.