التهاب تیروئید یا تیروئیدیت پس از زایمان، بیماری نادری است که در آن غدۀ تیروئید که غدۀ پروانه‌شکلی در پایین گردن است، در سال اول پس از زایمان دچار التهاب می‌شود و اغلب چند هفته تا چند ماه ادامه می‌یابد. در این مطلب می‌توانید با دلایل بروز تیروئیدیت، علائم آن، عوامل افزایش‌دهندۀ تیروئیدیت، آزمایش‌ها و تشخیص، درمان و داروها و اشاره به مواردی برای پیشگیری از تیروئیدیت پس از زایمان آشنا شوید.

عارضۀ تیروئیدیت

تشخیص این عارضه می‌تواند مشکل باشد، زیرا بیشتر علائم آن شبیه استرس یا غم ناشی از حضور نوزاد و اختلالات خلقی پس از زایمان است. برای بیشتر مادرانی که به تیروئیدیت پس از زایمان مبتلا می‌شوند، عملکرد تیروئید در مدت ۱۲ تا ۱۸ ماه پس از شروع علائم به حالت عادی بازمی‌گردد، اما گاهی برخی از مادرانی که این عارضه را تجربه می‌کنند، از مرحلۀ کم‌کاری تیدوئید که مرحلۀ دوم عارضۀ تیروئیدیت پس از زایمان است، بهبود پیدا نمی‌کنند و در نتیجه ممکن است دچار کم‌کاری تیروئید دائم شوند؛ وضعیتی که در آن غدۀ تیروئید نمی‌تواند برخی هورمون‌های مهم را به اندازۀ کافی تولید کند.

علت دقیق تیروئیدیت پس از زایمان مشخص نیست. با این حال، مادرانی که به این عارضه مبتلا می‌شوند، اغلب در اوایل دوران بارداری و پس از زایمان، غلظت بالایی از آنتی‌بادی‌های ضدتیروئید دارند و در نتیجه این نظریه وجود دارد که در مادران مبتلا به این عارضه، احتمالاً یک بیماری خودایمنی تیروئید به صورت زمینه‌ای وجود دارد که پس از زایمان و به علت نوسانات در عملکرد سیستم ایمنی بدن عود می‌کند.

علائم عارضۀ تیروئیدیت

مادران در طول دورۀ ابتلا به تیروئیدیت پس از زایمان، ممکن است دو مرحله را تجربه کنند. ابتدا دچار پرکاری تیروئید و سپس به کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شوند. التهاب و انتشار هورمون تیروئید، ممکن است در ابتدا باعث علائم خفیفی شبیه پرکاری تیروئید شود. این علائم شامل موارد زیر است:

• اضطراب

• تحریک‌پذیری

• ضربان قلب سریع یا تپش قلب

• کاهش وزن بی‌دلیل

• افزایش حساسیت به گرما

• خستگی

• لرزش

• بی‌خوابی

این علائم معمولاً یک تا چهار ماه پس از زایمان ظاهر می‌شود و بین یک تا سه ماه ادامه می‌یابد. در مرحلۀ بعد، وقتی سلول‌های تیروئید دچار اختلال می‌شود، ممکن است علائم و نشانه‌های خفیف کم‌کاری غدۀ تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم بروز کند که نشانه‌های آن عبارت است از:

• درد

• کمبود انرژی

• افزایش حساسیت به سرما

• یبوست

• خشکی پوست

• مشکل در تمرکز

این علائم معمولاً چهار تا هشت ماه پس از زایمان شروع می‌شود و می‌تواند از نه تا ۱۲ ماه نیز ادامه یابد. این نکته را هم به خاطر داشته باشید که ممکن است برخی از مادرانی که دچار تیروئیدیت پس از زایمان می‌شوند، فقط علائم پرکاری تیروئید یا فقط علائم کم‌کاری تیروئید را نشان دهند و حتماً علائم هر دو اختلال را نداشته باشند.

عوامل مؤثر در ابتلا به تیروئیدیت

عواملی در افزایش احتمال ابتلا به تیروئیدیت پس از زایمان نقش دارد که برخی از آنها شامل موارد زیر است:

• وجود یک اختلال خودایمنی مانند دیابت نوع یک

• سابقۀ تیروئیدیت پس از زایمان

• داشتن غلظت بالای آنتی‌بادی‌های ضدتیروئید

• سابقۀ مشکلات تیروئید

• سابقۀ خانوادگی مشکلات تیروئید

اگرچه به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است، اما برخی پژوهش‌ها نیز ارتباطی بین تیروئیدیت پس از زایمان و افسردگی پس از زایمان یافته‌اند. در نتیجه، اگر افسردگی پس از زایمان دارید، پزشکتان احتمالاً عملکرد غدۀ تیروئید شما را نیز بررسی خواهد کرد.

آزمایش‌ها و تشخیص

برای تشخیص این عارضه، ابتدا لازم است به یک پزشک مراجعه کنید. این پزشک می‌تواند یک پزشک متخصص غدد یا پزشک عمومی همیشگی شما باشد. اگر علائم تیروئیدیت پس از زایمان را داشته باشید، پزشک چگونگی عملکرد تیروئید شما را با درخواست آزمایش خون برای سنجش سطح هورمون محرک تیروئید یا TSH و هورمون تیروکسین تیروئید بررسی می‌کند. اگر عوامل خطرساز برای ابتلا به این عارضه را داشته باشید، پزشک احتمالاً عملکرد تیروئید شما را دو نوبت دیگر یعنی در سه ماه و شش ماه پس از زایمان نیز دوباره کنترل خواهد کرد. اگر نتایج آزمایش تیروئید غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را در یک تا دو هفتۀ آینده توصیه کند. علاوه بر این، اگر دچار تیروئیدیت پس از زایمان شوید، پزشک احتمالاً پس از آن نیز عملکرد غدۀ تیروئید شما را به صورت سالانه کنترل خواهد کرد تا از مبتلا نبودن شما به کم‌کاری تیروئید مطمئن شود.

درمان و داروها

بیشتر مادران مبتلا به این عارضه، طی مراحل پرکاری یا کم‌کاری تیروئید نیازی به درمان ندارند. با این حال، پزشک احتمالاً هر چهار تا هشت هفته یک ‌بار، چگونگی عملکرد تیروئید شما را با استفاده از آزمایش خون بررسی خواهد کرد تا مشخص شود که آیا مشکل خودبه‌خود برطرف می‌شود یا به کم‌کاری تیروئید منجر می‌شود. اگر شما علائم شدیدی از پرکاری تیروئید نشان دهید، پزشک احتمالاً درمان با دارویی را توصیه خواهد کرد که اثرات هورمون تیروئید در بدن را مسدود می‌کند و مسدودکنندۀ بتا نام دارد. مسدودکننده‌های بتا معمولاً برای مادران شیرده توصیه نمی‌شود. برای مادران شیرده، ممکن است داروی پروپرانولول توصیه شود، زیرا این دارو به اندازۀ دیگر مسدودکننده‌های بتا در شیر تجمع نمی‌کند.

اگر شما علائم شدیدی از کم‌کاری تیروئید را نشان دهید، احتمالاً به شش تا ۱۲ ماه هورمون‌درمانی نیاز دارید. این درمان شامل مصرف روزانۀ نوع مصنوعی هورمون لووتیروکسین تیروئید شامل لووتروید، سینتروید و دیگر موارد است. وقتی مصرف دارو را قطع می‌کنید، برای بررسی کم‌کاری تیروئید تحت نظارت پزشک می‌مانید و ممکن است به چند نوبت آزمایش دیگر پس از دو ماه، سه ماه و شش ماه نیاز داشته باشید. اگر نتایج آزمایش‌ها طبیعی باشد و به کم‌کاری تیروئید مبتلا نشده باشید، پس از آن ممکن است با تشخیص پزشکتان فقط نیاز به یک آزمایش سالانه داشته باشید.

در هر صورت اگر در دورۀ پس از زایمانتان، شما نیز مبتلا به تیروئیدیت پس از زایمان تشخیص داده شده‌اید، بهتر است با پزشکتان در مورد چگونگی مدیریت بهتر بیماری و ایفای نقش خود به عنوان یک مادر مشورت کنید. همچنین اگرچه شما ممکن است قادر به پیشگیری از بروز این عارضه نباشید، اما می‌توانید قدم‌هایی برای مراقبت از خود در دورۀ پس از زایمان بردارید. پس اگر بعد از زایمان، هر گونه علائم غیرعادی داشتید، آنها را به حساب استرس مراقبت از یک نوزاد نگذارید و به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر شما یکی از عوامل مؤثر در ابتلا به این عارضه را دارید، بهتر است با پزشک یا مامای خود در مورد چگونگی نظارت مناسب‌تر بر سلامت خود مشورت کنید.